1973 – heden: een boog van bijna 50 jaar
De annalen van Kunst in de Stad gaan terug tot het jaar 1973, het jaar van de stichting van een vereniging, die de aanblik van de stad Sint-Niklaas grondig zou veranderen. De naam ‘Kunst in de Stad’ spreekt voor zichzelf. Hij verwijst naar de dromen, de doelstellingen en de plannen van de stichters. Pros Matthys, die schepen was van de stad van maart 1970 tot maart 1974, koesterde de droom kunst een plaats te geven in het straatbeeld en op die manier kunst naar de mensen te brengen. Na verkennende gesprekken met gelijkgestemden en concrete voorbereidingen werd op 7 februari 1973 de stichtingsvergadering gehouden op het stadhuis en op 19 juli 1973 werden de statuten gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. De vereniging ‘Kunst in de Stad’ was geboren.
De doelstellingen werden als volgt omschreven:
- het kunstbezit van de stad Sint-Niklaas uitbreiden
- van de stad Sint-Niklaas een open kunststad maken door het aanbrengen van kunstwerken in alle hiervoor in aanmerking komende openbare ruimten
- zoveel mogelijk het werk van Wase kunstenaars promoten
De doelstellingen lieten grote verwachtingen koesteren. Maar, vreemd genoeg, er bleek weinig dynamiek te zitten in de nieuwe vereniging en zij stagneerde meer dan vijf jaar.
Na deze stille periode begon evenwel het tij te keren en in 1979 kende Kunst in de Stad een nieuwe start. Theo Meert nam als enthousiaste voorzitter het roer in handen en zou met visie en energie de vereniging op nieuwe sporen zetten.
Van meet af aan stond Kunst in de Stad erop haar werking in volle zelfstandigheid en onafhankelijkheid uit te bouwen. Wel bleef zij nauwe banden onderhouden met het stadsbestuur en kon zij steeds rekenen op zeer gewaardeerde steun en materiële hulp. Sedert enkele jaren mocht de vereniging genieten van mecenaat vanwege de Provincie en de Stad. Tevens waren er de milde schenkers, de vele artiesten die een werk gratis ter beschikking stelden en de grafici die prenten realiseerden. De vereniging van Foor-, Marktkramers en Standwerkers heeft in de eerste jaren een deel van haar feestmarkten aan de VZW gegeven. Dankzij hen kon Kunst in de Stad snel tot een eerste realisatie komen.
Er werden culturele manifestaties opgezet, waarvan het jaarlijkse galaconcert tot een traditie uitgroeide. Hiervoor deden de organisatoren beroep op uitmuntende musici en solisten, zeer vaak uit het Waasland. Als prioriteit werd gesteld zoveel mogelijk mensen te betrekken bij de werking van de vereniging op basis van een lidmaatschap. Bovendien werden bij het lidmaatschap jaarlijks waardevolle prenten van grafische kunstenaars aangeboden. De laatste uitgifte van twee litho’s dateert van 2015: van de Japanse kunstenares Koyuki Kazahaya en van de Spaanse kunstenaar Rafael Rodriguez. Een aantal grafische prenten uit de collectie is nog ter beschikking en kan besteld worden via de website van Kunst in de Stad.
De metamorfose van de stad Sint-Niklaas was gestart. Momenteel zijn de stad en de deelgemeenten verfraaid met een vijftigtal beelden.
In 1980 werd de beeldengroep ’De Lopers’ van Mariette Teugels geplaatst op het Stationsplein. ‘Paard en Ruiter’ van Jan Calmeyn kwam in 1983 te staan op de Houtbriel, toen nog Kardinaal Mercierplein. Nu zijn deze beelden te bewonderen op de Grote Markt.
Halfweg de jaren 80 werd de Stationsstraat met een imposante rij beelden een ware kunstpromenade. Naar aanleiding van het 15-jarig bestaan werd op 25 juni 1988 het beeld ‘Het Woord’ van Idel Ianchelevici onthuld aan de hoek van de Markt en de Parklaan.
Op 30 november 1997 kreeg het Sint-Nicolaasbeeld van Achiel Pauwels zijn plaats voor het stadhuis. Het beeld ‘Cirkel in Cirkel’ van Hilde Van Sumere werd op 5 december 1998 aan de rotonde van de Koningin Astridlaan en de Parklaan het referentiepunt voor wie het stadscentrum binnenrijdt. Kort na de dood van priester-dichter Anton van Wilderode werd zijn beeld door beeldhouwer Wilfried Pas op 12 december 1998 aan de Collegekerk ingehuldigd.
Op 4 oktober 2008 werden twee beelden geplaatst: ‘De Val van Ikaros’ van Paul Van Gysegem aan het Castrohof, en ‘Tussen Vertwijfeling en Hoop’ van de jonge beeldhouwster Winke Besard bij de begraafplaats Heimolen.
‘Verbondenheid’ en ‘Familie’, twee beelden van Werner Heyndrickx, vonden op 24 september 2009 hun bestemming aan het AZ Nikolaas.
24 april 2010 was een feestdag met de plaatsing in het stadhuis van negen bustes door Werner Heyndrickx. Twee beelden van Paul Van Gysegem, ‘Gilgamesj’ en ‘Isjtar’, kregen een plaats aan de Prins Alexanderlaan en ‘Uilenspiegel’ van Mark Macken op de Parklaan. Een bevestiging van de waardering vanwege het stadsbestuur voor de werking en de realisaties van Kunst in de Stad bleef niet uit. De vereniging werd gelauwerd met de Cultuurprijs 2010.
Op 19 oktober 2013 werden in het kader van 40 jaar Kunst in de Stad op feestelijke wijze drie beelden onthuld: het beeld ‘Gerard Gaudaen’ van Winke Besard en ‘La Tordue’ en ‘Zittende Vrouw’ van beeldhouwer George Grard.
Ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van Kunst in de Stad werd een jubileumboek uitgegeven. ‘Kunst in de Stad – 40 jaar’ presenteert op een doordachte en kunstzinnige manier foto’s van de beelden. Ruim de helft ervan is vergezeld van een literaire appreciatie in de vorm van een gedicht. Dichters, waarvan enkelen uit het Waasland, waren bereid hun aanvoelen van de beelden een poëtische expressie te geven. Ook jongeren, waaronder twee kinderstadsdichters, gingen enthousiast aan het werk.
In 2017 werd in het kader van 800 jaar Sint-Niklaas de beeldengroep ‘Johanna en Margaretha van Constantinopel’ van Frans Heirbaut onthuld, een verwijzing naar de geschiedenis. In 1217 richtte gravin Johanna een nieuwe parochie op en in 1241 werd Sint-Niklaas het bestuurlijk centrum van het Land van Waas. Haar zus, Margaretha, deed een schenking van gronden. Voor de creatie van deze beeldengroep kreeg Kunst in de Stad opnieuw de Cultuurprijs van de stad Sint-Niklaas.
Naast deze realisaties in straten en op pleinen nam Kunst in de Stad de optie openbare ruimten binnen gebouwen een aantrekkelijk en menselijk karakter te geven. Karel Mechiels, voormalig directeur van de Academie voor Schone Kunsten en lid van Kunst in de Stad, lanceerde dit initiatief, dat het sociale engagement van de vereniging kracht zou bijzetten. De nodige aandacht en zorg werden besteed aan het vinden van een geschikte en geëigende plaats. Zo zijn beelden en schenkingen van schilderijen en grafisch werk te zien in musea, kerken, OCMW en ziekenhuizen. Zij maken ook deel uit van het permanente erfgoed van de stad. Een prachtige collectie schilderijen en gouaches van Ernest Albert werd geschonken door zijn echtgenote. Van Idel Ianchelevici worden 36 tekeningen bewaard in de Academie voor Woord, Muziek en Dans. De schenkingen worden geïnventariseerd en opgenomen in de website.
In de loop der jaren bouwde Kunst in de Stad ook initiatieven uit naar kinderen en jongeren toe. Zij mochten een keuze maken tussen de vier ontwerpen voor het Sint-Nicolaasbeeld van Achiel Pauwels, dat voor het stadhuis werd onthuld op 30 november 1997. In 2003 werd een leuke wedstrijd georganiseerd voor kinderen van de derde graad van het basisonderwijs en de eerste graad van het secundair. De opdracht bestond erin aan de hand van foto’s in De Streekkrant de naam van de beelden en van de kunstenaars te vinden en zich te laten fotograferen bij een favoriet beeld.
Dat Kunst in de Stad gedurende een boog van bijna 50 jaar zich inzet voor de artistieke verfraaiing van de stad en de deelgemeenten, is te danken aan het volgehouden engagement en de onafgebroken werkkracht van mensen. In zeer geapprecieerde samenwerking met het stadsbestuur hebben opeenvolgende bestuursploegen zich met enthousiasme ingezet voor de unieke uitdaging om aan de stad een meerwaarde te schenken onder het voorzitterschap van gedreven kunstminnaars zoals Theo Meert, Denise Caspendakis, Rik Bosteels en Dirk Van den Broeck.
Er werden twee interessante initiatieven genomen om aan Kunst in de Stad een nog ruimere bekendheid te geven. In samenwerking met de stad brengt ‘Beeldig Sint-Niklaas’ een uitgestippelde wandeling langs de beelden van Kunst in de Stad en van de stad. De wandeling werd ingehuldigd in juli 2014 en kan gemaakt worden met een stadsgids. In samenwerking met CC Boontje, het stadsbestuur en de dienst voor Toerisme werd een ‘kunstzinnige fietsroute’ uitgewerkt, die buiten de stadskern loopt tot in de deelgemeenten. Deze werd ingehuldigd op 6 september 2020. Brochures en informatie zijn te verkrijgen bij de dienst Toerisme en via de website van Kunst in de Stad.
17 oktober 2020 was opnieuw een hoogdag voor Kunst in de Stad en voor Sint-Niklaas. Ondanks de coronaperikelen zag een monumentaal beeld van prinses Delphine van Saksen-Coburg het levenslicht aan het Welzijnshuis op de Gerdasite. Het stalen beeld kreeg de veelzeggende titel mee: “Ageless Love’ – ‘Tijdloze Liefde’. Het brengt op de juiste plek een boodschap van nabijheid, verbondenheid en liefde, die het heden overstijgt.
2023 wordt een jubeljaar! Er wordt reeds volop gedacht aan volgende realisaties in het kader van ‘50 jaar Kunst in de Stad’.